‘De cassatieberoepen’. Een bijzonder boek over niet alleen een buitengewoon rechtsmiddel (in burgerlijke zaken althans), maar ook over een bijzonder rechtsmiddel

Bij Larcier-Intersentia verschijnt in mei 2024 het boek De cassatieberoepen.
Eminente auteurs uit verschillende beroepsgroepen benaderen in dit boek het cassatieberoep in civiele zaken (met inbegrip van de sociale zaken), in strafzaken, in tuchtzaken en in administratieve zaken, zowel theoretisch als praktisch. Daardoor vormt dit boek een onmisbaar werkinstrument voor allen die interesse tonen voor dit buitengewoon – en in vele opzichten bijzonder – rechtsmiddel.
De rol van de rechterlijke macht in het algemeen en van het Hof van Cassatie in het bijzonder, is substantieel voor de rechtsstaat. Zij waarborgen zowel voor de burger als voor de gemeenschap de rechten en vrijheden.
De cassatieberoepen en de arresten die daaruit voortvloeien, dragen bij tot de (eenheid van de) rechtspraak en tot een gelijke toepassing van de wet. Afgezien van de technische aspecten van de cassatieprocedure, zijn zij onderdeel van een democratische rechtsstaat.
De vele aspecten die verbonden zijn aan het voorbereiden, het instellen, het behandelen en het beslechten van een cassatieberoep, met inbegrip van zijn gevolgen, worden in dit werk beschreven door een schare eminente auteurs. Magistraten van het Hof, leden van het parket, staatsraden, professoren, advocaten bij het Hof van Cassatie en advocaten met passende ervaring, allen delen zij de passie voor het thema van de cassatieberoepen in de diverse rechtsdomeinen. Hun bijdragen vormen een onovertroffen informatiebron voor lezers van alle slag: specialisten, geïnteresseerden of nieuwsgierigen. 

‘De cassatieberoepen’ is een bijzonder boek over niet alleen een buitengewoon rechtsmiddel (in burgerlijke zaken althans), maar ook over een bijzonder rechtsmiddel.

Een bijzonder boek, dat vooreerst verrast door zijn titel in het meervoud. In het boek wordt immers niet alleen, zoals vaak, aandacht besteed aan het cassatieberoep in burgerlijke (of civiele) zaken (hoofdstukken 4, 6, 7, 9, 11, 13 en 18) en in strafzaken (hoofdstukken 5, 6, 8, 10, 14 en 19), maar ook aan het cassatieberoep in tuchtzaken (hoofdstukken 4 en 7) en in administratieve zaken (hoofdstuk 12).

Daarenboven bevat het boek naast een overzicht van de bevoegdheden van het Hof van Cassatie (hoofdstuk 2) ook verschillende hoofdstukken die gemeen zijn aan alle cassatieberoepen (hoofdstukken 1, 3, 15, 16, 17, 20 en 21).

Ook het feit dat het boek in een (gelijkluidende) Nederlandse en een Franse versie wordt aangeboden is opvallend en waarborgt alvast voor elkeen een beter begrip van de niet zelden complexe omschrijvingen van juridische overwegingen over het cassatieberoep en van de beslissingen van het Hof van Cassatie, waarvan elk woord gewikt en gewogen voorkomt.

Het is ook een bijzonder boek door de ‘multidisciplinaire’ schare auteurs: advocaten (vaak vaste medewerkers bij advocaten bij het Hof van Cassatie), advocaten bij het Hof van Cassatie, magistraten van het Hof van Cassatie en van het parket bij het Hof en een emeritus Kamervoorzitter bij de Raad van State. Velen van hen ontplooien of ontplooiden ook academische activiteiten.

Het is dus een boek dat geschreven werd door mensen uit de cassatiepraktijk, maar dat zich zeker niet uitsluitend richt tot deze groep van ‘cassationisten’.

De verschillende bijdragen zijn immers niet alleen van beschrijvende aard, maar hebben ook een praktische inslag, gaande van het voorbereiden van de cassatieprocedure voor de feitenrechter (waarbij het belang van de conclusies nader wordt geduid), over het opstellen van het cassatiemiddelen (met voorbeelden), de (beperkte) mogelijkheid van een cassatieberoep op vordering (en naar concept), de kosten van het cassatieberoep (met inbegrip van de mogelijkheden tot rechtsbijstand) en het aanhangig maken van de zaak na een vernietigingsarrest.

Het boek bevat ook interessante bespiegelingen over het wat en waarom van een cassatieberoep, met inbegrip van de rol van de cassatiebalie.

Het boek beschrijft, zoals gezegd, een bijzonder rechtsmiddel. Dit is zo in vele opzichten. 

In de eerste plaats is het bijzonder omdat het cassatieberoep steeds zal moeten geschieden door tussenkomst van een (bijzonder gekwalificeerd) advocaat, waarbij het vaak, zo leren verschillende bijdragen, geen sinecure is om in de eerste plaats te bepalen of een beslissing wel vatbaar is voor cassatieberoep.

Deze complexiteit en de sanctie van het niet-ontvankelijk cassatieberoep moeten alvast worden betreurd, ook al is een strikte aflijning van de beslissingen die voor cassatieberoep in aanmerking komen en wanneer dit kan (een onmiddellijk cassatieberoep of een uitgesteld cassatieberoep?), uiteraard nodig.

Maar het rechtsmiddel is uiteraard ook bijzonder door de specifieke aard van het cassatieberoep zelf dat, zoals het meestal wordt verwoord, geen derde aanleg vormt en waarbij rekening moet worden gehouden met het feit dat het Hof geen feitelijke opzoekingen doet noch feitelijke beoordelingen maakt. Dit laatste maakt van de opstelling van een succesvol cassatiemiddel een bijzondere opdracht.

Wie na het aantekenen van een cassatieberoep en het succesvol aanvoeren van een cassatiemiddel een gunstig cassatiearrest verkrijgt, moet zich vragen stellen over de omvang van de cassatie, die de ‘rechtsmacht’ bepaalt van de rechter waarnaar de zaak wordt verwezen. Dat ook dit geen sinecure is, blijkt uit de bijdragen die gewijd zijn aan de omvang van de cassatie (hoofdstukken 18 en 19). Het hoofdstuk over de stijl en leesbaarheid van de cassatiearresten (hoofdstuk 17) kan hierbij helpen.

In het boek worden deze verschillende thema’s in detail besproken, met ook aandacht voor de eventuele prejudiciële vragen die gesteld kunnen worden tijdens de cassatieprocedure of, in uitzonderlijke gevallen, gesteld kunnen worden aan het Hof van Cassatie (hoofdstuk 16). 

Of er redenen kunnen zijn om afstand te doen van het cassatieberoep en zo ja, hoe en wanneer dit moet geschieden, leest u in hoofdstuk 20.

Dit bijzondere boek over een bijzonder rechtsmiddel heeft herhaaldelijk ook aandacht voor de historische ontwikkelingen op het vlak van de cassatieberoepen, waarbij soms ook kritische commentaren worden opgenomen. 

Samen met het voorwoord van de huidige procureur-generaal bij het Hof van Cassatie en een slotwoord van de huidige eerste voorzitter van het Hof van Cassatie, geven de verschillende bijdragen een grondig en gestoffeerd overzicht van alles wat met cassatieberoepen te maken heeft.

De cassatieberoepen

Bruno Maes, Fabrice Mourlon Beernaert en Stefaan Sonck (eds.)
Met een Voorwoord door André Henkes en een Algemeen besluit door Beatrijs Deconinck

Mei 2024
ISBN 9789400016798