De erfenis van Justinianus

De Oost-Romeinse keizer Justinianus (482-565) liet in de jaren 528-534 een selectie van Romeinsrechtelijke teksten bij elkaar brengen in drie boeken: Instituten, Digesten en Codex Justinianus. Aangevuld met zijn latere wetgeving (de Novellen) werden deze boeken in 554 naar Italië gebracht en daar als geldend recht ingevoerd. Onduidelijk is of, en zo ja, hoe lang, ze daar als zodanig gefunctioneerd hebben.

Vast staat echter dat deze erfenis van Justinianus, het Corpus Iuris Civilis, aan de basis staat van de latere rechtstraditie van het Romeinse recht, de belangrijkste van verschillende rechtstradities waaruit ons hedendaagse vermogensrecht is ontstaan. In de middeleeuwen vormde dit Corpus Iuris het uitgangspunt voor de rechtswetenschap; vanaf de vijftiende eeuw kreeg het grote invloed op het privaatrecht in geheel continentaal Europa en daarbuiten.

De erfenis van Justinianus geeft eerst een globaal overzicht van het Romeinse goederenrecht en verbintenissenrecht zoals te vinden in het Corpus Iuris. Aan de hand van drie centrale thema’s – overdracht, onrechtmatige daad en contract – volgt het de doorwerking van het Corpus Iuris vanaf de twaalfde eeuw tot de dag van vandaag.


Jan Hallebeek is emeritus-hoogleraar Europese rechtsgeschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij publiceerde eerder Quia natura nichil privatum: Aspecten van de eigendomsvraag in het werk van Thomas van Aquino (1988), The Concept of Unjust Enrichment in Late Scholasticism (1996) en artikelen op het gebied van het Romeinse recht, de Middeleeuwse rechtswetenschap en het ecclesiologisch Jansenisme.

Tammo Wallinga is universitair hoofddocent rechtsgeschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en gastprofessor, belast met het onderwijs in het vak Geschiedenis van het Privaatrecht aan de Universiteit Antwerpen. Hij publiceerde eerder Tanta/Δέδωκεν. Two introductory constitutions to Justinian’s Digest (1989), The Casus Codicis of Wilhelmus de Cabriano (2005) en artikelen op het gebied van het Romeinse recht, de middeleeuwse rechtswetenschap en het Juridisch Humanisme.

Ontdek hier de Franstalige versie van dit werk: https://www.larcier-intersentia.com/nl/fondements-romains-droit-9782807942363.html