Artikel

Belasting van niet-inwoners: de noodzaak van dubbelbelastingverdragen toegelicht aan de hand van een duidelijk voorbeeld

Bij Intersentia is in februari 2022 het boek ‘Belasting van niet-inwoners’ van prof. Niels Bammens en mr. Filip Debelva verschenen.

In dit boek worden de regels van het Belgische BNI-regime op gestructureerde wijze besproken, met aandacht voor mogelijke praktische problemen en interpretatievraagstukken die kunnen rijzen bij het toepassen van die regels. Omdat het BNI-regime van nature van toepassing is op grensoverschrijdende situaties, is het onvermijdelijk dat het grondig beïnvloed wordt door regels van internationaal en Europees fiscaal recht. Doorheen het werk wordt dan ook voldoende aandacht besteed aan de invloed van die rechtstakken op de werking en toepassing van het BNI-regime.

Het boek behandelt eerst het BNI-regime dat van toepassing is op natuurlijke personen, met bijzondere aandacht voor het personele toepassingsgebied, de grondslag van de belasting en de berekeningsregels. Vervolgens wordt de BNI-vennootschappen besproken, waarbij het begrip ‘Belgische inrichting’ een centrale rol inneemt. Een laatste hoofdstuk behandelt de BNI-rechtspersonen.

BNI: inzake het toepassingsgebied het spiegelbeeld van de andere drie inkomstenbelastingen die in artikel 1 WIB opgesomd worden

Terwijl de personenbelasting, de vennootschapsbelasting en de rechtspersonenbelasting van toepassing zijn op natuurlijke personen en lichamen met rechtspersoonlijkheid (en soms zelfs zonder rechtspersoonlijkheid) die als ‘inwoner’ aangemerkt kunnen worden, is de BNI van toepassing op inkomsten behaald door niet-inwoners.

Uiteraard kan België de BNI niet toepassen op alle inkomsten behaald door niet-inwoners. Het internationale gewoonterecht vereist immers dat er steeds een afdoende aanknopingspunt (‘connecting factor’ of ‘nexus’) is met (het grondgebied van) destaat die belasting wenst te heffen. In de praktijk worden hiervoor twee criteria gehanteerd: een persoonlijk aanknopingspunt en een zakelijk aanknopingspunt. De keuze van het aanknopingspunt heeft een invloed op de toepasselijke belasting en de omvang van de belastingplicht.

Het persoonlijke aanknopingspunt

Vooreerst het persoonlijke aanknopingspunt: wanneer een belastingplichtige gebonden is aan het grondgebied van een staat door een persoonlijk aanknopingspunt, dan heeft die staat het recht om belasting te heffen op het wereldwijde inkomen van deze belastingplichtige. Men spreekt dan van een ‘onbeperkte belastingplicht’ (‘unlimited tax liability’). België zal bij personen die een persoonlijk aanknopingspunt hebben met het Belgische grondgebied, dus belasting kunnen heffen op inkomsten van zowel binnenlandse als buitenlandse oorsprong (m.n. in de personenbelasting, de vennootschapsbelasting of de rechtspersonenbelasting). Naar Belgisch fiscaal recht wordt een natuurlijke persoon geacht een voldoende band met België te hebben indien hij een rijksinwoner is van België. Voor rechtspersonen is dit in de regel het geval indien de rechtspersoon zijn voornaamste inrichting of zetel van bestuur of beheer in België heeft.

Een voorbeeld hiervan is een Belgische rijksinwoner die inkomsten verkrijgt uit de verhuur van een huis gelegen in Nederland. Deze inkomsten zijn krachtens de Belgische personenbelasting belastbaar in België als gevolg van een persoonlijk aanknopingspunt.

Het zakelijke aanknopingspunt

Een persoonlijke aanknopingsfactor met het Belgische grondgebied ontbreekt bij niet-inwoners. In plaats daarvan wordt de heffingsbevoegdheid gesteund op de aanwezigheid van een zakelijke aanknopingsfactor, d.w.z. het feit dat de bron van inkomsten zich op het Belgische grondgebied bevindt.

In dat geval is er sprake van een beperkte belastingplicht (‘limited tax liability’). Niet-inwoners worden meer bepaald slechts belast op inkomsten die geacht worden in België behaald of verkregen te zijn. Het zijn dergelijke situaties die onder het toepassingsgebied van de BNI vallen.

Dit kan geïllustreerd worden met het voorbeeld van een Nederlandse rijksinwoner die inkomsten verkrijgt uit de verhuur van een in België gelegen huis. Deze inkomsten zijn krachtens de Belgische belasting van niet-inwoners belastbaar in België als gevolg van een zakelijk aanknopingspunt (d.w.z. de inkomsten hebben hun oorsprong in België).

Dubbele belastingheffing mogelijk indien twee staten allebei de bovenvermelde aanknopingsfactoren hanteren

Het spreekt vanzelf dat er in grensoverschrijdende situaties dubbele belastingheffing kan ontstaan indien twee staten allebei de bovenvermelde aanknopingsfactoren hanteren. Dat is het geval als in het voorbeeld een Nederlandse rijksinwoner inkomsten verkrijgt uit de verhuur van een huis gelegen in België. Deze inkomsten zijn krachtens de Belgische BNI belastbaar in België, maar zij zullen bovendien in Nederland onderworpen worden aan de Nederlandse inkomstenbelasting. Hier is er dus sprake van een cumulatie van een Nederlandse onbeperkte belastingheffing met een Belgische beperkte belastingheffing.

Dubbelbelastingverdragen: een noodzaak om dubbele belasting te vermijden

Om dergelijke vormen van dubbele belasting te vermijden, sluiten staten dubbelbelastingverdragen die (o.a.) voorrangsregels vastleggen inzake de heffingsbevoegdheid over verschillende categorieën van inkomstenbestanddelen. Bij het toepassen van internrechtelijke fiscale regels (zoals de BNI-regels) is het dus steeds van belang om na te gaan of een dubbelbelastingverdrag de Belgische heffingsbevoegdheid beperkt. Aangezien dubbelbelastingverdragen voorrang hebben op het interne recht, kan België geen belasting heffen in overeenstemming met de interne BNI-regels indien het toepasselijke dubbelbelastingverdrag de heffingsbevoegdheid over het betreffende inkomstenbestanddeel toewijst aan de andere verdragspartner.